Een ramp

 In het voortreffelijke boek 'Rampjaar 1672' van Luc Panhuysen komt De Ruyter er maar bekaaid vanaf. Niet zo raar, want het boek is opgebouwd rondom de correspondentie van drie personen die vooral met de oorlog tegen Frankrijk te maken hebben.

De film Heldt van Hollandt speelt zich veel eerder dan 1672 af. Maar de film is wel een beetje een voorbode van het rampjaar. Want de Engelse vloot komt heel dichtbij, en de gevechten vinden zelfs even plaats in Vlissingen.

Na de maaltijd

Op Amazon nog weer een boek gevonden. Te laat voor De Ruyter 4 - De Tocht naar Chatham. Ruim op tijd voor Heldt van Hollandt. Misschien staat er nog wel iets leuks in om in de film te verwerken. Te veel documenteren bestaat niet.

Hoe zit het nou met die ketting?

In album 1 van De Ruyter laten we de admirael door de ketting over de Theems varen. Dat is namelijk een bekend wapenfeit van hem.

In het echt schijnt er geen sprake te zijn van één (grote) ketting, maar van meerdere (kleinere) kettingen, die middels een constructie met palen en vlotten een versperring hebben gevormd.

In het boek "Deze Aengenaeme Tocht" van C.J.W. van Waning en A, van der  Moer wordt het als volgt geformuleerd:

"Er wás in ieder geval een versperring en het lijdt nauwelijks twijfel dat die er voor de Nederlandse bevelhebbers formidabel genoeg heeft uitgezien om hen te doen aarzelen."

In de film Heldt van Hollandt is het Rembrandt die de Theems opvaart. Hij heeft de beruchte ketting niet eens in de gaten en passeert hem ongemerkt in dichte mist.

De strip De tocht naar Chatham zal meer waarheidsgetrouw zijn. Wat die waarheid dan ook moge zijn. Zo is er ook het verhaal dat de hele ketting er alleen maar administratief geweest is. De Resident-Commissioner of the Admiralty Peter Pett heeft mogelijk het geld dat voor een ketting bedoeld was aan andere zaken uitgegeven.

De Oranjemolen in Vlissingen

De Oranjemolen in Vlissingen is de plek waar het grote eindgevecht tussen De Ruyter en Cromwell plaats zal gaan vinden.

Een mooie stereotiepe Hollandse molen. De helft van de molen is wit. Dat geeft wel een mooi effect, denk ik, als de twee kemphanen tollend in de wieken voorbij komen.

Onderwijl ligt de stad ook nog onder Engels kanonnenvuur.

Zoiets.

Of de molen ook in de zeventiende eeuw al een "halfje wit" was weet ik niet, maar zo nauw kijken we niet bij Heldt van Hollandt.

De beroemdste olifant van de zeventiende eeuw

We hebben het hier al eerder gehad over Hansken, de olifant die Rembrandt getekend heeft, en zijn wonderbaarlijke reizen. Opgetekend door Michiel Roscam Abbing in het boekje Rembrandts olifant. Mede door dit boekje heeft Hansken een fikse rol gekregen in Heldt van Hollandt.

Michiel Roscam Abbing is nu bezig met een nieuw boek over Hansken, met nog meer wetenswaardigheden over deze bijzondere slurfdrager. Hansken heeft zelfs al een eigen website: elephanthansken.com. Daarop is ook het hiernaast getoonde 'Hanskenbord' te zien. "In ontwikkeling."

Net als Heldt van Hollandt.

Wanted: The Line of Battle

Een nieuw boek op mijn verlanglijstje: The Line of Battle van B. Lavery. Mister Lavery heeft het nodige geschreven over zeilschepen, en dit boek lijkt specifiek(er) te gaan over het linievaren. Waarvan nog altijd wordt getwist over of het nou een Nederlandse of een Engelse uitvinding is. Dit is een Engels boek, dus die zullen wel vinden dat het een Engelse uitvinding is.

Als ik het boek op Amazon.co.uk inkijk lijkt het wel heel veel tekst en heel weinig plaatjes. De recensies zijn echter uitstekend.

"In sum, the wide range of information provided (and not just 'from a British point of view' either, as there is a fair bit on French and Dutch ship-building as well), the detailed artwork used for illustration, and the quality index and bibliography, not to mention the extremely reasonable price, make this a fine addition to any library."

 "A fair bit on [...] Dutch ship-building as well". Gelukkig maar.

De Gouden Eeuw van het fluitschip

Momenteel ben ik me (niet al te diep) aan het verdiepen in de verschillende soorten schepen die er zoal rondvoeren in Holland ten tijde van de Gouden Eeuw. De Ruyter zelf vaart vanzelfsprekend op een oorlogsschip. In de openingsscéne begeleidt hij een konvooi van Oost-Indiëvaarders. In de haven van Vlissingen liggen haringbuizen. En hij gaat naar Amsterdam in een trekschuit. De boeken die ik nu in huis heb zijn:

• Schepen van de Gouden Eeuw, onder redactie van Remmelt Daalder en Elisabeth Spits.
• Schepen van de Nederlanden, van J. van Beylen.
• De Gouden Eeuw van het fluitschip, van André Wegener Sleeswyk.

In dat laatste boek vond ik een afbeelding van de werking van de kolderstok. Daarbij wordt de kolderstok bediend door één of ander stripfiguur.

Niet Rembrandt of De Ruyter. En in ieder geval niet een stripfiguur dat u zult tegenkomen in de film Heldt van Hollandt.

Zesentwintig predikanten

Afgelopen zaterdag was ik bij een bijeenkomst in de Nieuwe Kerk in Amsterdam alwaar in de aanwezigheid van de ambassadeur van Hongarije werd herdacht dat De Ruyter in 1676 zesentwintig Hongaarse predikanten wist te bevrijden van de Spaanse galeien. Niet met slag of stoot, maar met diplomatie. Deze herdenking wordt elk jaar gehouden. En het is de enige keer in een jaar dat de crypte met daarin de doodskist van De Ruyter toegankelijk is.

Afbeelding afkomstig van de website van de Nieuwe Kerk.

Die doodskist is trouwens een doodskist in een doodskist in een doodskist."Doodskistception" zeg je dan tegenwoordig, vrij naar de film Inception.

Over film gesproken.

De actie met de zesentwintig Hongaarse predikanten was aan het eind van de militaire carrière van De Ruyter. De film Heldt van Hollandt speelt zich af aan het begin. Toch heb ik de neiging om de Hongaarse predikanten, alle zesentwintig, nog een korte rol te geven in de film. Misschien bevrijdt De Ruyter ze wel en passant uit Engelse gevangenschap. Niet zonder slag of stoot. En niet historisch correct.

Oliver Cromwell, slechterik

Vroege schets van lord Cromwell, de bad guy.

Elke film heeft een slechterik nodig. In Heldt van Hollandt is dat Oliver Cromwell, Lord Protector van Engeland. Wie meer wil weten over die figuur in historisch perspectief kan Wikipedia raadplegen. Wie nóg meer wil weten moet naar het Engelse artikel gaan.

'Slecht' is slechts subjectief, want in de lijst met grootste Britten staat Cromwell op 10. (De Ruyter staat bij de grootste Nederlanders op 7, Rembrandt op 9.)

Zoals elke rechtgeaarde slechterik wil ook Lord Cromwell de wereld overheersen. De vloot van Hollandt is daarbij een sta-in-de-weg. Of beter gezegd: een vaar-in-de-weg. Lord Cromwell komt op het briljante plan om admiraal De Ruyter te ontvoeren. En zowaar: het lukt hem. Hoe dat verder afloopt ziet u in de film.

Het boek van de film

Het eerste album van De Ruyter (De Engelsen komen!) krijgt behoorlijk goede recensies. Drie sterren (van vijf) van Stripschrift, vier sterren (van vijf) van de Volkskrant, en vier stippen (van vijf) van Metro, onder andere. Maar vormt u gerust zelf een oordeel. Het album is overal te koop.

Niet iedereen hoeft het album te kopen. De bibliotheek van Stichting de Ruyter heeft er eentje helemaal gratis gekregen. De informatie van de stichting op de site heeft me goed geholpen bij het bedenken van de strip De Ruyter, en bij het schrijven van de film Heldt van Hollandt. In de toekomst hoop ik nog vaker gebruik te kunnen maken van hun netwerk en kennis.

Voorjaar 2013 komt het eerste album van Rembrandt (Vroeg werk) uit. Later dat jaar het tweede album van De Ruyter (Land in zicht!). "Het boek van de film!" zeggen ze wel eens, of "Gebaseerd op het boek!". In dit geval loopt het allemaal door elkaar heen. We werken aan boek(en) en film (enkelvoud) tegelijk.

Baas boven baas

Twee blogposts geleden schreef ik over de scheepsmodellen die de Admiraliteit en Lord Cromwell gebruiken bij het uitzetten van de strategie. En gewoon om mee te pronken. In Heldt van Hollandt heeft de admiraliteit een klein tafeltje en Lord Cromwell een enorme tafel.

Maar er is baas boven baas. In de film The Three Musketeers zit een kaart plus modellen zo groot als een paleiszaal.

The Three Musketeers (bron: IMDB.com)

Jammer genoeg is het in die film vooral voor de sier en wordt er weinig mee gedaan. Het zijn ook geen modellen van hout maar van tin. Wie daar meer over wil weten kan het beste naar het Nationaal Tinnen Figuren Museum gaan.

In The Three Musketeers zitten vliegende schepen en meer van dat soort gekkigheid. In Heldt van Hollandt komt enerzijds gekkigheid, maar anderzijds proberen we ook een - ahum - realistisch beeld te geven van de zeventiende eeuw. Binnenkort gaat daarom de hele filmploeg nogmaals naar De Bataviawerf in Lelystad om de sfeer te proeven.

Het huis van Rembrandt

Een cruciaal moment in de film Heldt van Hollandt is het moment waarop De Ruyter aankomt bij en binnenkomt in het huis van Rembrandt. En omdat je de waarheid moet weten om haar deskundig geweld aan te kunnen doen heb ik vorige week een bezoek gebracht aan het Rembrandthuis

In het Rembrandthuis leerde ik dat in het voorhuys naast de voordeur een verhoging met een stoel staat waarop bezoekers naar buiten konden kijken. Dat lijkt me goed te gebruiken in de film. Ik laat De Ruyter daar naar buiten kijken en allerlei gebeurtenissen zien die zijn mening over de verderfelijke stad alleen maar bevestigen. Anderzijds leerde ik dat klanten ontvangen werden in de sijdelcamer. Daar hingen allerlei schilderijen voor de verkoop. En er was een bedstee voor gasten. Rembrandt zelf was meestal te vinden in de groote schildercaemer op de eerste verdieping, te bereiken via een smalle wenteltrap.

Dus het gaat als volgt: De Ruyter komt aan bij het huis van Rembrandt. Hij is overweldigd door de drukte van de stad. (Nou, dat is niet zo moeilijk voor te stellen.) Hendrickje doet open en laat hem even wachten bij het raam. Vervolgens mag hij naar boven komen om in de schilderkamer Rembrandt te ontmoeten.

Dan gebeuren er allemaal grappige en dramatische en belangrijke dingen.

En 's nachts slaapt hij in de bedstee in de sijdelcaemer.

To Do: The Pirates! Band of Misfits

Wij van Heldt van Hollandt zijn maar voor één ding bang: dat er een film uitkomt die sterk lijkt op Heldt van Hollandt, maar dan eerder. Zodat iedereen die (later) Heldt van Hollandt gaat kijken zal zeggen: Dat deed puntje-puntje-puntje al eerder. Bijvoorbeeld: Dat deed The Pirates! Band of Misfits al eerder.

Want die film is zo op het eerste gezicht een knotsgekke actie-komedie op zee. Met veel zeeslagen en een scheepslading aan historische figuren. Niet ongelijk aan de inhoud van Heldt van Hollandt. Maar dan gemaakt door de legendarische mensen van Aardman. (Kent u ze nog? Wallace & Gromit, Chicken Run, ...)

Slik.

Tijd om de film te gaan kijken. Hopelijk hoeven we niet al te veel nautische grappen te schrappen.

De ketting over de Theems

Eén van de bekendste anekdotes over De Ruyter is dat hij dwars door een ketting voer die over de Theems gespannen was. In het echt schijnt hij daar niet bij geweest te zijn. In ieder geval zat hij niet op het schip dat daadwerkelijk de ketting brak.

In Heldt van Hollandt mag natuurlijk 'iets met een ketting die over de Theems gespannen is' niet ontbreken. En omdat we authenticiteit hoog in het vaandel hebben staan, is ook in Heldt van Hollandt De Ruyter niet degene die door de ketting vaart.

Dat is Rembrandt.

Da's dan alweer een andere lezing van het verhaal dan in de strip De Ruyter.

Over de hele linie

Vorige week (of was het alweer een week eerder?) heb ik een bezoek gebracht aan Het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Fluks de bibliotheek in gedoken op zoek naar boeken over maritieme gevechtstactieken in de 17e eeuw. Want we willen natuurlijk wel dat er in de film Heldt van Hollandt een beetje authentiek gevochten wordt.

In de bibliotheek kwam ik het boek Fighting Instructions 1530-1816 van Julian S. Corbett tegen. Hierin staan allerlei orders opgesomd die de Engelse vloot in die periode gekregen heeft, met commentaar. Het geval wil dat er enige onduidelijkheid is over de uitvinder van het zogeheten linievaren. In vroeger tijden bestond een zeegevecht uit op elkaar af varen, kanonnen afvuren, enteren en elkaar in de pan proberen te hakken met de blanke sabel. Zoals u dat meestal in piratenfilms ziet. Ergens in de 17e eeuw kwam het linievaren in zwang. Schepen gingen netjes op een rij varen, ver van de vijand, en probeerden met beschietingen zo veel mogelijk schade aan te richten. Het was zaak om slim te manouvreren en grote afstanden te kunnen overbruggen met de kanonnen. Direct contact werd tot een minimum beperkt. De Nederlanders schijnen nogal eens een zeeslag gewonnen te hebben op deze manier.

Dit Engelse boek was heel duidelijk: de Engelsen waren de uitvinders van het linievaren. Want in 16-huppeldepup werden al Engelse orders gegeven om dat zo te doen, terwijl de eerste geschriften van Nederlandse zijde veel later gedateerd zijn. Nou schijnt er ergens een Engelse brief te zijn waarin staat dat een Engelse admiraal het afgekeken had van de Nederlanders, maar daar maalt Julian S. Corbett niet om. De details van de discussie weet ik trouwens niet meer, maar het was een vermakelijk stukje tekst. Er is vast een Nederlands boek te vinden met een andere kijk op de zaak.

In de openingsscène van Heldt van Hollandt zullen we zien dat De Ruyter het linievaren tot in de puntjes beheerst, een zwaar gefrustreerde en grotendeels zinkende Engelse vloot het nakijken gevend. Authentiek!

Hansken doet mee

In de strip van Rembrandt die te lezen was in de eerste BNS-Stripkrant trad voor het eerst 'de olifant' op. Ik had ergens iets gelezen over een rondreizende olifant die kunstjes kon en die in Amsterdam een keer getekend was door Rembrandt. Dus de strip was op feiten gebaseerd. Het leek me leuk om de olifant ook in Heldt van Hollandt voor te laten komen. Het begon als een kleine scène op de binnenplaats van het Rembrandthuis, maar ondertussen heeft de olifant een prominente bijrol. Ze maakt zelfs deel uit van de bemanning van het schip dat de Theems opvaart richting Londen.

Gaandeweg ben ik heel wat meer te weten gekomen over Hansken, want zo heette de olifant. Een echte bezienswaardigheid in haar tijd. In 2007 is er een boek over haar verschenen: "Rembrandts olifant" van Michiel Roscam Abbing. Naar het schijnt kon ze met een vlag zwaaien, een roffel geven op een trommel en een pistool afschieten. Dus dat ik haar in de film mee laat vechten met de Hollanders is achteraf gezien helemaal niet zo ver bezijden de waarheid.

"Nova Zembla barst van de knullige fouten"

De film Nova Zembla van Reinout Oerlemans kreeg er na de opening flink van langs. "Nova Zembla barst van de knullige fouten", kopte de Volkskrant. Dat kan straks ook Heldt van Hollandt zomaar overkomen. We gaan namelijk nogal een loopje nemen met de geschiedenis. Dan bent u vast gewaarschuwd.

Neemt niet weg dat we in dit stadium nog volop aan documentatie doen. Op dit moment ben ik dit boek (over de opkomst en ondergang van Nederlands gouden vloot) en dit boek (over het schip de 7 Provinciën) aan het lezen.

En dit boek heb ik nog op het oog: Warships of the Anglo-Dutch wars 1652-74. Met als het goed is een stukje over naval tactics. Hoe ging het er aan toe tijdens zo'n oorlog op zee? In de film staan namelijk twee grote zeegevechten gepland. De tweede nog spectaculairder dan de eerste. Het zou leuk zijn als er een zekere kern van waarheid in de gevechten zat. Niet dat we elke historicus tevreden willen hebben, maar als de Volkskrant na afloop kopt met "Heldt van Hollandt barst van de historische feiten", dan hebben we toch een mooi resultaat bereikt.

"Heldt van Hollandt barst van de lachsalvo's" zou nog mooier zijn.

Vroege keuzes: Engels

In de strip De Ruyter praten de Engelsen Engels en de Nederlanders Nederlands. Dat is vooralsnog ook de bedoeling in de film Heldt van Hollandt. Zolang de Engelsen en de Nederlanders elkaar van een afstand beschieten is dat geen probleem. Maar wat nou als ze met elkaar in gesprek raken. Moet daar dan een tolk bij? Of praten ze elkanders taal?

Ik heb besloten dat De Ruyter Engels verstaat en spreekt. Of dat echt zo is geweest weet ik niet, maar daar kom ik vast nog wel achter.

In de film gaan de Engelsen er van uit dat De Ruyter geen Engels kan. Waarom? Omdat ik dan een stuk in het script kan stoppen met een tolk. Kan best grappig zijn, dan wel worden.

In het script bevindt zich op dit moment het navolgende stukje dialoog:

CROMWELL: Does anyone here speak Dutch?
Niemand reageert.
CROMWELL: A shilling for anyone here who speaks Dutch.
Een wachtpost bij de deur reageert voorzichtig.
WACHTPOST: I speak Dutch!

Hoe dat afloopt? U zult het zien.

Brengt ons wel op een nieuw probleem: ondertitels? Daarmee is de film opeens niet geschikt voor kinderen die niet kunnen lezen. Tenzij we er vooral een visueel spektakel van maken dat best (een beetje) te volgen is zonder dialoog. En de meeste kinderen volgen Engels toch al net zo goed als Nederlands?

Boeren, Burgers & Buitenlui

Op de plaatselijke vlooienmarkt stuitte ik op het boek Boeren, Burgers & Buitenlui - Een 'vreemde' kijk op de Nederlanden van Hubertus Günther. Het is een verzameling van impressies van buitenlanders van de Nederlanden uit de tijd dat de Nederlanden een wereldmacht vormden.

Alle bekende vooroordelen over de Nederlanden komen voorbij in korte hoofdstukken met grote afbeeldingen van schilderijen die zijdelings met het vooroordeel te maken hebben. Leuk om als inspiratiebron voor Heldt van Hollandt te gebruiken. Zo heb ik onder andere gelezen dat in de Nederlanden de windmolen voor van alles en nog wat gebruikt werd: pompen, malen, zagen... In de scéne dat De Ruyter naar Amsterdam reist (pijl nummertje 2 in het logistieke schema) kan ik hem nog wel langs een reeks eigenaardige toepassingen van windmolens laten komen. En misschien is Rembrandt wel bang dat hij op termijn vervangen gaat worden door een schilderende windmolen?

Op de foto ziet u de bovenkant van het boek, waarin een boekenlegger met de beeltenis van Rembrandt is gestoken, en waarachter de omslag van het boek De Admiraal - De wereld van Michiel Adriaenszoon de Ruyter van A. Th,. van Deursen et al is te zien. Aan leesvoer geen gebrek. Documentatie is erg belangrijk als je een loopje wilt nemen met de geschiedenis.